در ادامه مثال‌های مختلفی از انواع ابزارهای سخت و نرم و اثرات آنها بر جوامع آورده خواهد شد تا نشان داده شود برای اثرگذاری روی جوامع می‌توان از ابزارها استفاده کرد. بارها در مثال‌ها نشان داده می‌شود که ابزار قادر است طوری جوامع را تغییر دهد که قبل از آن جامعه کاملا مخالف آن تغییر بود، اما پس از آن خود جامعه بدون اجبار خودش را تغییر می‌دهد. بسیاری از اثرات ابزار در هر ابزار نهفته است و استفاده‌کنندگان بدون درک این اثر از آن استفاده می‌کنند و پس از مدتی اثر می‌پذیرند.
- جمعیت کاربران ابزارهای شبکه اجتماعی در فضای اینترنت هر روز درحال افزایش است. فیسبوک بیش از یک میلیارد انسان را به عنوان کاربر دارد.(ویکی پدیا) همان‌طور که عقب نیافتادن از دشمنان در تهیه ابزارهای جنگ سخت بسیار مهم است، عقب نیافتادن از آنها در ابزارهای جنگ نرم نیز مهم است. آنقدر این ابزار در سال‌هایی که آمده توانسته بر کاربرانش اثر بگذارد که بسیاری از محققین در این رابطه تحقیق و بحث کرده‌اند. آنها میگویند، فیس بوک می‌تواند اعتیادآور باشد. فیس بوک افراد را دچار حسادت می‌کند. فیس بوک افراد را دچار احساس غم و افسردگی می‌کند. فیس بوک باعث می‌شود دوستانتان شما را دوست نداشته باشند. فیس بوک باعث می شود خودتان را چاق بدانید. (http://www.irangrand.ir/) نتایج یک مطالعه در انگلستان نشان داده که در حدود یک‌پنجم تا یک‌سوم طلاق‌های این کشور، به فیسبوک در دادخواست طلاق اشاره شده و موجب نارضایتی یکی از طرفین را فراهم آورده است. (ویکی پدیا) اثرات فراوان این ابزار نرم بسیار مورد بحث قرار گرفته است و موارد یاد شده تنها نمونه‌ای از این اثرات هستند. بزرگترین هدف این ابزار که محققین آن را تایید می‌کنند این است که این ابزار کاملا در خدمت سازمان‌های اطلاعاتی و جاسوسی آمریکا است. بعید نیست قصد ساخت این ابزار از ابتدا نیز همین بوده باشد. جولیان آسانژ[۱] موسس وب سایت ویکی لیکس[۲] می‌گوید: فیسبوک تنفر آمیزترین ابزار جاسوسی است که تاکنون ایجاد شده‌است. هر کس که نام و مشخصات دوستان خود را به شبکه اجتماعی فیسبوک اضافه می‌کند باید بداند که به شکل رایگان در خدمت دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکاست و این گنجینه اطلاعاتی را برای آنها تکمیل می‌کند. (ویکی پدیا) منظور از این بحث این است که دشمنان ما در جنگ نرم درحال ساخت ابزارهای بسیار قوی و عظیم هستند و درحال بهره‌گیری از آنها هستند.
- پول ابزاری است که سرتاسر اقتصاد دنیا را تحت تاثیر خود قرارداده است. امروزه تمامی اقتصاددانان هر روش و نظریه‌ای که مطرح می‌کنند متاثر از پول است. در واقع پول که خود ابزاری است که از یک نوع نظریه اقتصادی خاص یعنی «محور بودن سود» بوجود آمد، توانست تمامی نظریات اقتصادی را تحت تاثیر خود قرار دهد. پولی که امروزه از آن نام می‌رود، پولی است که ارزش ذاتی ندارد. جالب است که حجم پول برای یک جامعه بر تورم، بیکاری، بهره و تولید اثرمی‌گذارد و تعیین کننده است. (ویکی پدیا) یعنی حتی برای برنامه‌ریزی کاهش بیکاری در جامعه با مباحث بوجود آمده در پول باید درگیر شد. همچنین تمامی ابزارهای اقتصادی هم که ارائه می‌شوند در کنار پول معنی می‌شوند. یکی از این ابزارها بانک است که اساس و پایه آن تعاریف پول و بهره و سود بانکی و … است. جالب است که خود بانک نیز آنقدر ابزار تاثیرگذاری است که اقتصاد امروز دنیا با آن تعریف می‌شود و تمامی کشورهای جهان محکوم به استفاده از آن هستند. مفاهیم و ابزارهای بسیار زیادی بخاطر فراگیرشدن بانک بوجود آمدند. در جامعه اسلامی ایران کاری که بانک توانسته انجام دهد این است که بجای اینکه اقتصاد اسلامی را پیاده شود باید به دنبال قراردادهایی رفت که اعمال بانکی را شرعی کند. پایه و اساس بانک‌ها در جهان بر پایه رباست که در قرآن ربا «جنگ با خدا» نامیده می‌شود. بهمنی وزیر قبلی بانک مرکزی به ربوی بودن امور بانکی در کشور اعتراف می‌کند. (زرگری, ۲۰۱۲) این درحالی است که برای از بین بردن ربوی بودن آن تلاش فراوانی کرده‌اند. نکته مورد نظر این است که یک ابزار با جامعه‌ای که ربا را جنگ با خدا می‌داند و آن را نمی‌پذیرد کاری می‌کند که آن جامعه مجبور باشد که ربا کند و در واقع به جنگ با خدا برود. ابزارها با تسهیلاتی که می‌دهند حتی اعتقادات را نیز مورد تهدید و تغییر قرار می‌دهند. ابزارهایی که فقط براساس پول و بانک ایجاد شده‌اند فراوانند، یکی از آنها پول الکترونیکی است. مبادله و خرید از طریق این ابزار ساده و سریع شده است که مطلوب جوامع است اما قطعا مفاهیم جدید اقتصادی و حسابداری را با خود به همراه دارد.
- اتومبیل یک ابزار است که نزدیک به نیم قرن رواج یافته است و در این مدت تاثیرات فراوانی بر جهان گذاشته است. مثلا اتومبیل‌ها باعث شدند تا شهرهای بزرگی در دنیا بوجود بیایند که بدون اتومبیل بوجود آمدن شهرهایی مثل تهران بسیار بعید بود. یعنی یک ابزار قادر است نوع زندگی بشر و اندازه شهرهای آن را تغییر دهد. سبک ساخت شهری هم از این ابزار بسیار متاثر است و امروزه همگان وجود جاده‌ها را برای جابجایی و استفاده از این ابزار ضروری می‌دانند. اکثر اتومبیل‌های شخصی که در دنیا استفاده می‌شوند، دارای ۴ درب هستند و اندازه و حجم خاصی دارند. بسیاری از مردم برای جابجایی خانواده خود از این اتومبیل‌ها استفاده می‌کنند. برای مثال به فرض خانواده‌ای دارای ۶ فرزند از ۴ ساله تا ۱۷ ساله است (در نسل قبل این خانواده معمولی بود)، این خانواده هرگز قادر نیست که با اتومبیل جابجا شود یا به سفر برود. این مثال نشان می‌دهد اتومبیل که یک ابزار جابجایی است و به ظاهر هیچ ارتباطی با جمعیت ندارد، چگونه خانواده را به کم جمعیت شدن سوق می‌دهد. اتومبیل با ۴ درب این مفهوم را انتقال می‌دهد که بهتر است حداکثر ۴ نفر باهم مسافرت کنند. در قدیم خیلی از خانواده‌ها با پدربزرگ و مادربزرگشان زندگی می‌کردند، که اتومبیل روی این فرهنگ زندگی و این نوع زندگی هم تاثیر گذاشته است. اگر طراحان اتومبیل حجم و شکل دیگری را برای طراحی انتخاب می‌کردند امروز شکل دیگری از زندگی اتفاق می‌افتاد، مثلا اگر اتومبیل ۶درب داشت و بزرگتر بود اندازه‌های جاده‌ها و نوع زندگی خانوادگی شکل دیگری به خود می‌گرفت. همچنین اتومبیل برای بعضی افراد ابزاری است جهت نشان دادن جایگاه اجتماعی و در نظرشان تعیین کننده شخصیت فرد است. جالب است که یک ابزار می‌تواند سراسر زندگی بسیاری از انسان‌ها را به خود جلب کند، رشته‌های علمی متنوعی بوجود بیاورد و مسائل جدیدی را وارد زندگی اجتماعی انسان‌ها کند. افراد زیادی هستند که درآمدشان ازطریق ساخت و تعمیر و فروش اتومبیل بدست می‌آید. آلودگی هوا که تهران به شدت از آن رنج می‌برد، ترافیک‌های سنگین و مشکلاتی دیگر حاصل به کارگیری این ابزار است. جالب است که یک ابزار می‌تواند انسان‌ها را به جایی برساند که حاضر باشند هوای آلوده را تنفس کنند، اما از استفاده از این ابزار حتی برای مدت کوتاه صرف نظر نکنند.
- المپیک که در آن ورزشکاران مختلف با هم به رقابت می‌پردازند، ابزاری است که مسیر و هدف از ورزش کردن را تغییر داده است. هدف از ورزش کردن بدست آوردن سلامت و تندرستی است اما با مطرح شدن المپیک این هدف رفته رفته جای خود را به طلب قهرمانی داده است. به طوری که بارها اتفاق افتاده است که ورزشکار بخاطر کسب پیروزی و مقام سلامتی خود را به خطر انداخته است. یعنی ورزشکار بجای اینکه ورزش کند تا سالم باشد، سلامتی خود را می‌دهد تا قهرمان شود. برای مثال خانم ورزشکار ایرانی برای کسب مدال طلا با وجود مصدومیت به مسابقه ادامه داد و اتفاقا به مدال طلا هم رسید.(خبرگزاری تسنیم, ۲۰۱۳) این ابزار آنقدر قوی و اثرگذار است که کشورهای دنیا برای بدست آوردن نتایج مطلوبی که در آن تعیین شده، هزینه‌های سنگینی می‌کنند و وزارت‌خانه و سازمان‌های خاص پیگیری آن را دارند. اثر دیگر و مهمی که این ابزار بر دنیا گذاشته این است که جهت و نگاه و دغدغه مردم را از مسائل مهم و اصلی جهان منحرف کرده و به خود معطوف کرده است. در زمانی که رژیم صهیونیستی در حال جنایت در سرزمین اشغالی است صدر خبرهای جهان به مسابقات مختلف ورزشی جلب شده است که شدیدترین این حالت در زمان برگزاری مسابقات المپیک اتفاق می‌افتد. برای مثال پیروزی واورینکا[۳] تنیسور سوئیسی در برابر رافائل نادال[۴] تنیسور اسپانیایی آنقدر پراهمیت جلوه داده شد که در زمان رخدادش، به این خبر بیش از مسئله برنامه و تلاش مسئولین تهران برای حل معضل آلودگی پرداخته شد. (خبرگزاری تابناک, ۲۰۱۴) در حالی که هر دو ورزشکار غیر ایرانی بودند و مردم تهران از هوای آلوده باید در رنج باشند نه از شکست یا پیروزی یک ورزشکار خارجی!
- در حوزه ارتباطات، ابزاری مثل تلفن همراه تاثیرات فراوانی از جنبه‌های مختلف داشته است. در تبلیغات اپراتور همراه اول گفته می‌شود: «هیچ کس تنها نیست». در واقع استفاده از این ابزار تنها شدن انسان را مانع می‌شود. مثلا اگر کسی بخواهد زمانی را برای عبادت و خلوت و تنهایی با خدای خود صرف کند، یا برای مطالعه و فکر کردن نیاز به تمرکز و تنهایی داشته باشد، یا بخواهد استراحت کند و به خواب برود و … این ابزار زمان زیادی را به آن فرد نمی‌دهد، در حالی که تنها شدن یکی از نیازهای انسان‌ها برای ساخته شدن است. بسیاری از دانشجویان در کلاس خود حواسشان به تلفن همراهشان جلب می‌شود و ماموریت خود در کلاس درس که داشتن تمرکز برای یادگیری است را فراموش می‌کنند. این ابزار در خصوصی‌ترین مکان‌ها و خلوت‌گاه‌های خانواده‌ها راه پیدا کرده که قبل از آن چیزی اجازه ورود نداشت. در موارد قبلی هم اشاره شد که یک ابزار ممکن است آنقدر خود را ضروری جلوه دهد که انسان‌ها استفاده از آن را از سلامتی خود نیز مهم‌تر بدانند. برای مثال محققین استفاده از تلفن همراه را برای جنین خطرناک می‌دانند. (واضح) بر روی مغز اثرات نامطلوب می‌گذارد،(واضح) برای اندام تناسلی خطرناک است، جمجمه شکل نگرفته کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بر کارایی قلب اثر می‌گذارد و این در حالی است که هنوز تحقیقات در مورد اثرات تلفن همراه کامل نیست. (واضح) حتی برخی دانشمندان آمریکایی تلفن همراه را قاتل اصلی کودکان نسل آینده نامیده‌اند. (قطره, ۲۰۱۴) قابلیت‌های جدیدی که این ابزار به همراه خود آورده است باعث شده بسیاری از افراد نیازهای خود را به آن بسپارند و کاملا به آن وابسته باشند. افراد زیادی هستند که امروز شماره تلفن منزل خود را هم حفظ نیستند و این حافظه را به تلفن همراه خود منتقل کرده‌اند. قابلیتی مثل خواندن کتاب از طریق تلفن همراه برای ناشران می‌تواند رقیب بسیار سختی باشد و آنها را تحت تاثیر خود قرار دهد. جالب است که یک ابزار می‌تواند تعداد خرید کتاب‌ها را کاهش دهد و این احتمال وجود دارد که حتی خرید قرآن هم در سال‌های آینده کاهش یابد. این ابزار به راحتی به کاربرانش دسترسی به بازی می‌دهد و افراد زیادی زمان و عمر خود را صرف این بازی‌ها می‌کنند. تعداد این بازی‌ها و تنوع‌شان بسیار زیاد است. منظور این است که یک ابزار مثل موبایل کاملا بر سبک زندگی انسان‌ها اثر می‌گذارد و با بازی‌هایش یک فرد را بجای اینکه در مورد دنیای زندگیش دغدغه‌مند باشد، فردی وقت‌گذران و بی‌هدف می‌کند.
- چت‌روم‌هایی که در فضای مجازی طراحی شده‌اند یک ابزار ارتباط اجتماعی است که به راحتی و به سرعت عجیبی قباحت ارتباط با نامحرم را برای افراد از بین می‌برد. در این ابزار اکثر افراد فقط با جنس مخالف خود گفت‌و‌گو می‌کنند و حتی اگر درخواست چت از جنس مخالف نباشد درخواست را رد می‌کنند. این ابزار برای هدف خود خوب طراحی شده است. حتی افرادی خواستند محیط متفاوت از آن دربیاورند و با درست کردن چت‌روم‌های به ظاهر مذهبی پرداختند، اما همان‌طور که انتظار می‌رفت این ابزار کار خود را به خوبی انجام داد و آن محیط‌ها را هم محلی برای ارتباط با نامحرم تبدیل کرد. محققان این ابزار را مانند مواد اعتیادآور می‌دانند و از اعتیاد به آن هشدار می‌دهند و حتی این اعتیاد را خطرناک‌تر از اعتیاد به مواد مخدر می‌دانند. پس یک ابزار می‌تواند با ایجاد اعتیاد در افراد به استفاده از آن، تغییرات مورد نظرش را اعمال کند. یک ابزار می‌تواند بر عفت و حیای افراد اثرگذار باشد که این ابزار اثری منفی بر این موارد دارد، محققان معتقدند که افراد باحیا و باعفت هم با این ابزار ضربه خواهند خورد. یک ابزار این قدرت را دارد که صداقت افراد را تحت تاثیر خود قرار دهد، محققان معتقدند که این ابزار استفاده کننده‌اش را به دروغگویی عادت می‌دهد. این ابزار قادر است فرد را به جایی برساند که او آرزوی نبودن و دوری پدر و مادر را از خانه داشته باشد. یک ابزار قادر است اخلاق فرد را تغییر دهد، محققان معتقدند که چون در این محیط حرف از بی‌اخلاقی زیاد است این بی‌اخلاقی برای فرد چیزی عادی شده و خود به آن دچار می‌شود. محققان همچنین برخی اقدامات در این ابزار را احتمالا سازمان یافته می‌دانند. آماری جالب از استفاده وسیع از این ابزار این است که هرماه بیش از ۲۵ میلیون نفر ساعت فقط در دو گروه از رومهای فارسی یاهو چت می کنند ! این رقم در سال به بیش از ۳۰۲ میلیون نفر ساعت می‌رسد. (ترکمندی)
- سیفون یا فلاش تانک ابزاری است که در توالت مورد استفاده قرار می‌گیرد. ظاهر این ابزار بسیار ساده است اما همین ابزار ساده توانسته مدت جلسات سران اروپایی را بیشتر کند. قبل از آن این معضل وجود داشت که شرکت کنندگان مجبور بودند تا برای جلوگیری از فضای نامطبوع به ساختمان دیگری برای استفاده از توالت بروند. منظور این است که یک ابزار هرچند ساده، می‌تواند مهم‌ترین مسائل را تحت تاثیر قرار دهد.(دوست, ۱۳۹۱)
- بازی‌های کامپیوتری که آثار مخربش بر کودکان صدای بسیاری از والدین و محققین را درآورده یک ابزار نرم است. از معایب این ابزار آثار منفی روی جسم است. کاهش سلامت در بینایی، مشکلات در ستون فقرات و گردن، ایجاد سرگیجه و تهوع در کودکان و نوجوانان از آثار این ابزار است. یک ابزار می‌تواند بر روی روان و تربیت کودک تاثیر بگذارد. شاید بتوان ابزاری ساخت که این تاثیر مثبت باشد، اما این ابزار آثاری منفی دارد. افزایش حس پرخاشگری در کودکان و انزوا طلبی از این نمونه است. یک ابزار می‌تواند روی فعالیت کودکان موثر باشد، که این ابزار در جهت منفی و تنبل کردن آنها سوق می‌دهد. یک ابزار با ورود به خانه‌ها می‌تواند باعث افت تحصیلی کودکان و نوجوانان در جامعه شود.(تبیان, ۲۰۰۳)
- ابزار دیگری که برای اثرگذاری روی تربیت فرزند طراحی شده، مهدکودک‌ها هستند. مهدکودک باعث دور شدن کودک از پدر و مادر و در واقع ابزاری برای والدین جهت امتناع از نگهداری کودک و قبول مسئولیت پرورش یک انسان است. این ابزار در کودکی به کودک می‌آموزد که اطاعت از معلم واجب‌تر از اطاعت از والدین است و یادگیری ادب و علم از طریق خانواده و پدر و مادر نیست.
- برنامه‌های کودک که از طریق تلویزیون یا هر طریق دیگری پخش می‌شوند، ابزار دیگری است که روی تربیت کودکان موثر هستند.
- دانشگاه‌ها یک نوع ابزار آموزشی هستند، که برای انتقال علم و آموزش طراحی شده‌اند. مجلات علمی و سایت‌های علمی نیز ابزارهای آموزشی و پژوهشی هستند که با اولویت‌های خود جهت پژوهش‌ها را مشخص می‌کنند. سنجش این که یک فرد از نظر علمی صلاحیت دارد یا خیر با استفاده از این ابزار تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
- مهم‌ترین عامل حرکت از عصر صنعتی به عصر ارتباطات یک ابزار بود که این ابزار کامپیوتر است. یعنی یک ابزار قادر است عصر جدیدی را ایجاد کند. ایجاد کننده انقلاب صنعتی هم ابزارها بودند که توانستند پس از سال‌ها معادلات دنیا را تغییر دهند. اختراع ابزار قطب نما توانست تحولی در کشتیرانی ایجاد کند و کشتی‌ها پس از آن می‌توانستند از ساحل فاصله بگیرند، این ابزار اولین تحولات برای آغاز انقلاب صنعتی را ایجاد کرد. اختراع شدن ابزار دیگری به نام ماشین چاپ باعث رشد سریع گسترش اطلاعات شد که این اطلاعات در انقلاب صنعتی بسیار مهم بودند. این ابزار عاملی بود که مقاومت‌های تاریخی در برابر تحول و نوآوری را درهم شکست. تاریخ‌شناسان این ابزار را یکی از عوامل مهم جنبش مذهبی پروتستان می‌دانند. (امینی, ۲۰۱۳) پس این ابزارها بودند که عامل اصلی انقلاب صنعتی شدند و به اعتقاد تاریخ‌شناسان یک ابزار باعث شد که جنبش مذهبی شکل گیرد. این‌ها نمونه‌هایی از قدرت و اهمیت ابزارها هستند.
[۱] Julian Paul Assange
[۲] WikiLeaks
[۳] Stanislas Wawrinka
[۴] Rafael Nadal Parera