عیب می جمله بگفتی هنرش نیز بگو. این شعر مولوی شاید یکی از بهترین کاربردهایش همینجاست. همه میگویند عیب آقایان و آقازادهها را؛ اما آیا واقعاً این آقازادهها فقط ضرر دارند؟ به عقیدهی من چنین نیست. فایدهی آقازادهها و آقازادههای مفید هم کم نیستند. هر چند ضررشان بیشتر در چشم است و واقعاً هم هزینهزاست برای نظام و کشور. در این نوشته فایده آقازادهها و آقازادههای مفید را مورد بررسی قرار خواهم داد. اما آقازادههای مفید، آن دسته از آقازادهها هستند که بتوانند بخشی از خلأهایی را که برای آقای محترم بهواسطه مشغلهها، مسئولیتها و محدودیتهایش پیش آمده، پرکنند.
بهعبارتی اگر مسئول عزیز وقت مردمی بودن را ندارد یا جایگاهش محدودش نموده، این آقازادهها حکم واسطهای مستقیم با مردم را برایش بازی کنند یا یک شاخصی باشند که آقا و سایر بستگان دچار همان قورباغه پخته نشوند؛ چون یکی هست که مثل همان اوایل باشد.
آقازادهی خوب آن است که از موقعیت آقا سوءاستفاده نکند؛ اما آقازادهی مفید آن است که جلوی سوءاستفادهی دیگران را هم بگیرد. آقازادهی خوب آن است که مقاومت کند در مقابل خواستههای نابهجای دیگران؛ اما آقازادهی مفید اوست که هشدار دهد در مورد توقعات، خواستها و رفتارهای مشکوک دیگران. آقازاده خوب کسی است که رابط افراد سودجو نشود و اسباب سوءاستفاده را برای آنان فراهم نکند؛ اما آقازاده مفید اوست که اسباب ارتباط را برای کسانی که حقشان بوده و از آن محروم بودهاند فراهم کند و از موقعیتش برای احقاق حقی استفاده نماید.
آقازادهی خوب کسی است که از موقعیت پیش آمده باعث بالاتر رفتن یک عده نورچشمی نشود و آقازاده مفید اوست که کسانی را که فرصتی برای استفاده از این موقعیت را نداشتهاند، حسب توانمندیها و قابلیتهایشان بالا آورد.
آقازادهی خوب آن است که برای اینکه حرفی پشت سر مسئول مربوطه نباشد و مردم در مورد آقازاده چیزی نگویند و سرش به کار خودش باشد؛ اما آقازادهی مفید آن است که این حرفها را هم به جان بخرد، اما وظیفهی خود را در قبال اسلام و نظام مردم انجام دهد.
آقازاده مفید میتواند بستری بسازد برای رشد دیگرانی که هیچ سودی – البته مادی – برای او ندارند. میتواند حلقه بسته آقازادگی را بشکند؛ میتواند میانبری باشد برای رسیدن افراد به ثمردهی، قبل از آنکه انگیزهی تأثیرگذاری را در بروکراسی ادارات از دست بدهند. اما برخی ویژگیها هم دارند این نوع آقازادهها که خصوصاً برای آقایان دانستنش مفید است که بدانند این آقازاده چگونه دارد استفاده میکند از ارتباطش. اگر نادرست است جلویش را بگیرند و اگر درست است وسواس بیخود بخرج ندهند.
اگر افرادی که از طریق آقازادهها مرتبط میشوند با مسئولین احتمال فایده رساندن به آنها در این ارتباط وجود داشته باشد باید به هوش بود؛ اما اگر فایدهای در این ارتباط برای آقازاده متصور نیست احتمالاً حس وظیفه (درست یا نادرست) او را به این کار واداشته است؛ البته دقت شود موضوع بسیار ظریف است. ممکن است درخواست از طرف کسی باشد که هیچ فایدهای به آقازاده نرساند؛ اما این فرد سفارش شده کسی باشد که انتفاعی به آقازاده محترم خواهد رساند و این حلقه هرچه طولانیتر میشود تشخیص آن سختتر خواهد شد.
- اگر ارتباطات شکل گرفته حول آقازاده با افرادی است که از او بالاترند (چه از نظر جایگاه اجتماعی، چه علمی چه مدیریتی و چه مالی) باید احساس خطر نمود اما اگر مرتبطین پائینتر از آقازادهاند میتوان به این ارتباط خوشبین بود.
- اگر آقازده بدون اطلاع شما با اطرافیان ارتباط میگیرد ( به اعتبار شما) باید به هوش باشید اما اگر شما را از ارتباطاتش مطلع میسازد میتوانید کمی آسودتر باشید.
- اگر حرفتان با آقازادهها بیشتر در مورد کسانی است که شما را میشناسند و از ارتباط ایشان با شما مطلعند بیشتر دقت کنید؛ اما اگر حرف از کسانی است که نه شما آنها را میشناسید نه آنها شما را میتوانید خوشحال باشید.
- اگر دیگرانی که پیش شما میآیند ذکر خیر آقازاده را میکنند و از مناقبشان میگویند برحذر باشید؛ اما اگر خیلی حرفی از ایشان نیست چندان نگران نباشید.
- اگر آقازاده محترم شما را با سایر مسئولین و اطرافیان مقایسه میکند سخت مراقب خود و ایشان باشید؛ اما اگر شما را با آدمهای سطح پایین مقایسه میکند از ایشان نرنجید و برایش دعا کنید.
- اگر آقازاده خصوصاً در دوران نوجوانی و جوانی عرض حاجتی (نیازهای شخصی) پیش شما نمیآورد، بسیار بههوش باشید که ممکن است دیگرانی نیازهای ایشان را قبل از آنکه به گوش شما برسد رفع میکنند؛ اما اگر خیلی مزاحم شما میشود خیلی به او خرده نگیرید و به دیگران حواله ندهید.
خلاصهی کلام اینکه برخی ویژگیهایی که در دیگران عیب است، ممکن است در فرزند شما – البته به اندازهاش – خوب باشد و برعکس. پس اگر میخواهید آقازادهای خوب داشته باشید و یا آقازادهای مفید تربیت کنید به هشدارهای سادهای که عرض شد بیتوجه نباشید.